با سلامت

دکتر متخصص میگوید اصطلاح افت فشار خون به معنای کاهش موقت فشار خون از مقدار طبیعی آن است. این پدیده ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله کم آبی بدن، بیماری های قلبی-عروقی، برخی داروها و حتی تغییرات ناگهانی وضعیت بدن. افت فشار خون میتواند منجر به سرگیجه، تهوع و در موارد شدید، بی هوشی شود. درمان این مشکل بسته به علت آن متفاوت است و ممکن است شامل مصرف مایعات، استراحت، تغییر در داروها و یا حتی مداخلات پزشکی باشد. پیگیری دقیق پزشک برای تشخیص و درمان سریع علت اصلی بسیار حائز اهمیت است.

افت فشار خون یعنی چه؟

دانشجویی تقریبا «سرحال وارد مطب شد و قبل از آنکه بنشیند، پس از سلام گفت: آیا فشارم افت کرده است؟ با آرامش پرسیدم: کجا افت کرده است؟ گفت: منظورت چیست؟ گفتم: لطفاً به آن محلی که فشارت افت کرده است برو، آن را بردار و سر جای خود قرار بده! با تعجب پرسید: دکتر، مرا مسخره می کنی؟ پاسخ دادم: اصلاً قصد مسخره کردن شما را ندارم، اما جمله ای که به کار بردی در عالم پزشکی تا حدی بی مورد و عامیانه است؛ البته کاملاً به شما حق می دهم که این جمله را به کار ببرید، چراکه می بینیم در رسانه های جمعی نیز استفاده می شود.

آقای دکتر علیرضا داودی، پزشک دانشگاه خوارزمی و مسئول مرکز بهداشت (تهران) ، مسائل و موضوعاتی را پیرامون بحث «فشار خون و افت آن» ارائه کردند که دانستن آن در این نوشتار خالی از لطف نیست. دکتر داودی در پاسخ به این پرسش که « آیا واقعا فشار خون می افتد» ، اظهار داشت:افتادن فشار خون اصطلاحی است که مردم همیشه به منظور توجیه ضعف جسمانی خود به کار می برند و متأسفانه بد تر از آن در دیالوگ های هنرپیشه ها در فیلم ها و سریال های تلویزیون نیز تکرار می شود. آیا فشار خون کسی که با پای خودش به مطب یا درمانگاه مراجعه می کند و کمی بی حال است، افتاده است؟ می دانید خون در داخل محیط بسته ای که شامل رگ های خونی و قلب است، قرار دارد؛ بنابراین اگر قلب و رگ ها را ظرف بنامیم و محتویات آن را مظروف یا چیزی که داخل ظرف قراردارد بنامیم، با در نظر گرفتن فرض بالا، دو اتفاق می تواند موجب افت فشار خون شود: ١. بزرگ شدن ظرف ٢. کاهش مظروف با محتویات ظرف واضح است امکان تعویض ظرف و بزرگ شدن آن، که همان گشاد شدن عروق است، در شرایط معمولی امکان پذیر نیست. و اما مظروف:در شرایط معمولی تنها و تنها در چهار حالت محتویات عروق و رگ ها که همان خون و پلاسماست کاهش می یابد: الف) خونریزی ناگهانی و شدید به طوری که به یک باره دست کم ٢5% از حجم خون از بدن خارج شود؛ مثل بریدگی ها یا ضربه های مهلکی که منجر به خونریزی شدید شود. ب) اسهال و استفراغ شدید در صورتی که شخص قادر به جبران مایعات از دست رفته نشده باشد. پ) سوختگی بالای 55% در این شرایط چون از سطح پوست آسیب دیده مایعات بدن تراوش می شود، اگر جایگزین نشود، موجب افت فشار خون خواهد شد. ت) گرمازدگی حضور در گرما به مدت طولانی یا فعالیت سنگین بدن در گرما و عدم جبران مایعات و املاح از دست رفته، البته در این شرایط نوشیدن آب خالص کمک کننده نیست، بلکه باید نوشیدنی های حاوی املاح، به ویژه سدیم یا همان نمک معمولی مصرف شود، در غیر این صورت ما شاهد افت فشار خون خواهیم بود.

نکتهٔ مهم متأسفانه آموزش غلط به ما گفته است فشار خون باید ١٢ روی ٨ باشد، در حالی که این مطلب صحیح نیست. علم پزشکی در شرایط معمولی، تنها فشار خون بالا را تعریف می کند، در صورتی که کسی خون یا مایعات موجود در رگ ها را از دست نداده باشد، فشار او هر چه باشد طبیعی است. به ویژه این نکته در مورد خانم ها بیشتر صدق می کند. خانم ها در دوران جوانی و میانسالی، فشار خون ماکزیمم آن ها معمولا بین ٨ تا 10 است و چون این افراد هرگز در شرایط سلامت، فشار خون خود را کنترل نمی کنند، تنها در زمان بیماری های معمولی مثل سرماخوردگی، عصبی شدن و... آن را اندازه می گیرند. متأسفانه پرسنل درمانی، بی درنگ، جمله ی «فشارت افتاده» را بیان می کنند. بیشتر مواقع در درمانگاه ها و مطب ها که با تشخیص افت فشار خون، سرم تجویز و تزریق می شود، با توجه به اینکه این تشخیص غلط است و برای ظرف و مهم تر از آن مظروف که همان محتویات رگ های خونی است، اتفاقی نیفتاده، هنوز تزریق سرم به انتها نرسیده، بیمار با عجله سراغ دستشویی را می گیرد، زیرا حجم اضافی مایع وارد رگ ها شده و بدن چون به آن نیازی ندارد، آن ها را به سمت مثانه رانده است و شخص قبل از خروج از مرکز پزشکی، آن را تخلیه می کند، در حالی که اگر واقعا فشار خون افتاده باشد تا ساعت ها بعد هرگز شخص احساس دفع ادرار نخواهد داشت. شاید لازم باشد اضافه کنم که تزریق سرم اگر به منظور رساندن داروهای لازم به بدن باشد، حکایتی دیگر دارد و معمولا بیماران در یکی از سه گروه قرار دارند: ١ - به دلیل استفراغ شدید امکان مصرف دارو به صورت خوراکی وجود ندارد. ٢- افرادی که دچار بیماری های سخت شده اند و رساندن فوری دارو به بدن آن ها از طریق ورید حیاتی است. ٣ - بیماران بستری در بیمارستان. تا زمانی که ما به مردم آموخته ایم برای بیماری های ساده همچون سرماخورگی به آمپول یا سرم نیاز دارند، همچنان جهان سومی خواهیم ماند.