عوارض روانی پس از حادثه؛ از نشانه‌ها تا مدیریت و درمان
پس از وقوع یک تصادف، افراد درگیر بسیاری با مشکلات روانی و عاطفی مواجه می‌شوند که مقابله با آن‌ها کار آسانی نیست. این مسائل ممکن است شامل اضطراب، افسردگی، استرس پس از سانحه و سایر مشکلات روحی-روانی باشد. برای غلبه بر این چالش‌های روانی و بازیابی آرامش، افراد نیازمند دریافت کمک‌های تخصصی و مشاوره‌های روان‌شناختی هستند. این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند با بازسازی تدریجی روند زندگی خود و مدیریت هیجانات، بر این مشکلات فائق آیند و به زندگی عادی خود بازگردند.
هر آنچه که باید درباره اختلال استرس پس از سانحه بدانید
اختلال استرس پس از سانحه یک وضعیت روانی است که پس از تجربه یک رویداد ترسناک و آسیب‌زا توسط افراد تجربه می‌شود. این افراد ممکن است خود درگیر این رویداد بوده باشند یا فقط شاهد آن بوده‌اند. علائم این اختلال می‌تواند شامل یادآوری مکرر خاطرات، کابوس‌ها، اضطراب شدید و افکار غیرقابل کنترل باشد. در این مقاله، اطلاعات مفصل‌تری در مورد سلامت روان و این اختلال ارائه شده است.
علائم استرس پس از سانحه
اختلال استرس بعد از حادثه معمولا یک ماه بعد از آن واقعه، علائمش را نشان می دهد اما گاهی اوقات علائم تا یک سال پنهان می مانند. این علائم ممکن است عامل ایجاد مشکلات قابل توجه در محافل اجتماعی و محافل کاری یا حتی در روابط خصوصی فرد بشود و در توانایی او برای انجام کار های روزانه اختلال ایجاد کند.
علائم اختلال استرس بعد از حادثه عموماً 4 نوع است:
- مرور ناگهانی
- دوری
- تغییرات منفی در طرز فکر و روحیه
- تغییر در واکنش عاطفی و جسمی
که این علائم ممکن است در اشخاص مختلف متفاوت باشد.
علائم مرور ناگهانی خاطرات
- مرور کردن مداوم خاطرات، بدون این که فرد خودش این موضوع را بخواهد.
- احساس این که دوباره آن اتفاق تلخ رخ داده است.
- رویاهای نگران کننده و کابوس در مورد آن اتفاقِ به‌خصوص.
- ایجاد استرس عاطفی شدید و واکنش های جسمی که یادآور آن خاطره تلخ است.
علائم دوری
- تلاش برای پاک کردن خاطرات مربوط به گذشته
- صحبت نکردن در مورد آن موضوعِ خاص
- دور شدن و فاصله گرفتن از مکان ها و فعالیت ها یا افرادی که آن حادثه را یادآوری می کنند
علائم تغییرات منفی در طرز فکر و روحیه
- افکار منفی در مورد خود شخص، دیگران یا کل جهان
- نا امیدی در مورد آینده
- مشکلات مربوط به حافظه
- مساله به یاد نیاوردن همان حادثه تلخ
- مشکل در ارتباط برقرار کردن با افراد صمیمی
- احساس منفی در محیط خانواده یا در بین دوستان
- کمبود هیجان در فعالیت هایی که قبلا از آن ها لذت می بردید
- ناتوانی در تجربه چیزهای مثبت
- احساس بی حسی عاطفی
علائم تغییر در واکنش های عاطفی و جسمی
- وحشت زدگی
- گارد گرفتن در برابر رفتار دیگران
- اقدامات خطرناک خود تخریبانه مانند نوشیدن مواد مخرب یا رانندگی خیلی تند
- مشکل هنگام خواب
- مشکلات در هنگام تمرکز
- بی قراری
- رفتار پرخاشگرانه یا انفجار از شدت عصبانیت
- احساس گناه و شرمندگی
علائم اختلال استرس بعد از حادثه برای کودکان زیر 6 سال
- در آوردن ادای آن اتفاق خاص در طول کار های مختلف؛ از جمله در حینِ بازی کردن
- دیدن خواب های وحشتناک که آن خاطرات را برایشان مرور می کند
شدت علائم اختلال استرس پس از حادثه
علائم اختلال استرس بعد از حادثه از لحاظ شدت متفاوت است. اگر شما در بین عموم استرس داشته باشید، احتمالاً این علائم شدت پیدا می کند و زمانی که با چیز هایی مواجه می شوید و آن حادثه را برای تان یادآوری می کند، دوباره علائم آن شدت می گیرد. به عنوان مثال اگر صدایی شبیه به آن حادثه را بشنوید یا تصویری شبیهِ آن را ببینید، حال تان بیشتر خراب می شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم و احساساتی که تجربه کردید، بیش از یک ماه بود و شدت گرفت و احساس کردید که دیگر نمی توانید افکارتان را کنترل کنید، حتما با پزشک صحبت کنید تا بتوانید در سریع ترین زمان ممکن، هر طور که شده، این علائم را بهبود ببخشید.
اگر افکاری مربوط به خودکشی دارید، حتماً باید این مسئله را با پزشک در میان بگذارید. حتی اگر یکی از اطرافیان تان به این اختلال دچار شده، او را در نظر بگیرید تا اگر متوجه شدید که چنین افکاری دارد، حتماً هر طور که شده، او را برای درمان نزد پزشک ببرید.
علل اختلال استرس پس از سانحه
پزشکان هنوز در مورد علت دقیق ایجاد اختلال استرس بعد از حادثه مطمئن نیستند اما شرایط زیر می تواند عامل ایجادش باشد:
- تجربه استرس زا که بستگی به شدت استرس موجود در آن حادثه دارد.
- خطرات مربوط به مشکلات ذهنی که از طریق ژنتیک، مثلاً اگر کسی در خانواده به اختلال اضطراب یا افسردگی مبتلا شده باشد.
- اختلال شخصیتی.
- به هم ریختگی تنظیم مواد شیمیایی و هورمون های آزاد شده در بدن در پاسخ به استرس.
عوامل خطر اختلال استرس پس از حادثه
افراد در همه سنین ممکن است اختلال استرس بعد از سانحه را تجربه کنند. بعضی از این علائم احتمالاً بیشتر شما را در معرض خطر قرار می دهند که شامل موارد زیر هستند:
- تجربه یک آسیب یا یک حادثه خیلی قوی، شدید و طولانی مدت
- تجربه اتفاقات تلخ در دوران بچگی مانند تجاوز
- داشتن شغلی که قرار گرفتن در آن، خاطرات شبیه به آن حادثه را در شما افزایش می دهد
- ابتلا به مشکلات ذهنی و اختلالاتی مختلف مثل افسردگی یا اضطراب
- مصرف مواد مخدر یا داروهای روانگردان
- نداشتن حمایت خانواده یا دوستان
- داشتن رابطه خونی با افرادی که به مشکلات ذهنی مانند اضطراب شدید یا افسردگی دچار هستند
سختی ها و مشکلات استرس بعد از حادثه
اختلال استرس بعد از حادثه ممکن است کل زندگی، شغل، رابطه سلامت یا لذت از فعالیت های روزانه را از بین ببرد؛ همچنین خطر مشکلات سلامت ذهن مانند موارد زیر در این افراد بالا خواهد بود:
- افسردگی و اضطراب
- مشکلات مربوط به مصرف بیش از حد دارو (به‌خصوص داروهای اعصاب و آرامبخش)
- اختلالات مربوط به غذا خوردن
- افکار مربوط به خودکشی
پیشگیری از اضطراب پس از حادثه
بعد از این که از یک حادثه تلخ بیرون می آیید، ممکن است در وهله اول علائمی را تجربه کنید. به طور مثال؛ این که نمی توانید از فکر کردن به آن حادثه تلخ جلوگیری کنید. حس اضطراب، ترس، افسردگی و گناه معمولاً جزء واکنش های طبیعی بعد از حادثه هستند. البته خیلی ها به این وضعیت دچار نمی شوند اما بهتر است که در این دوران با پزشک در ارتباط باشید و خودتان را زیر نظر و تحتِ درمان قرار دهید تا در صورت نیاز بتوانید از مشکلات جلوگیری کنید.
تشخیص اختلال استرس پس از حادثه
پزشک برای تشخیص این وضعیت، احتمالا اقدامات زیر را انجام می دهد:
- انجام معاینه فیزیکی
- بررسی دارو هایی که قبلاً می خوردید
- ارزیابی شما از لحاظ روحی روانی
همچنین شرایط زیر در شما بررسی می شود:
- آیا شما مستقیماً در معرض حادثه بوده اید؟
- آیا به عنوان نفر دوم یا سوم شاهد ماجرا بودید؟
- آیا ماجرا را فقط از دیگران شنیده اید؟
- آیا احساس خطر کرده اید یا این که جزئیات ماجرا را می‌دانید؟
درمان اختلال استرس پس از حادثه
درمان اختلال استرس بعد از حادثه به شما کمک می کند تا در زندگی خود کنترل کافی را ایجاد کنید. معمولاً درمان اولیه؛ روان درمانی است اما بعضی از پزشکان دارو هم تجویز می کنند.
در کنار دارو ممکن است مهارت هایی را به شما یاد بدهند که در بهبود علائم کمک کننده است و به شما کمک می کند تا افکار بهتری در مورد خودتان، دیگران و جهان داشته باشید و راه های مدیریت علائم را آموزش می دهند که به بهبود تجربیات تان کمک کند.
همچنین از داروهایی مثل دارو های ضد افسردگی، دارو های ضد استرس، دارو های مخصوص از بین بردن کابوس های شبانه برایتان تجویز می کنند تا راحت تر بتوانید این علائم را کنترل کنید.