با سلامت

این مطلب به معرفی ربات جراحی سینا می‌پردازد، که یکی از دستاوردهای مهم در حوزه پزشکی و فناوری‌های نوین به شمار می‌رود. این ربات قادر است جراحی قلب را بدون نیاز به باز کردن قفسه سینه بیمار انجام دهد، که این امر نه تنها باعث کاهش درد و زمان نقاهت برای بیمار می‌شود، بلکه خطرات ناشی از جراحی‌های سنتی را نیز به حداقل می‌رساند. در ادامه، چگونگی ساخت و توسعه این ربات و همچنین روش‌های استفاده از آن در عمل‌های جراحی تشریح خواهد شد.ساخت ربات جراحی سینا شامل مراحل پیچیده‌ای است که نیازمند همکاری متخصصان مختلف در زمینه مهندسی پزشکی، علوم کامپیوتر و جراحی است. این همکاری میان رشته‌ای موجب شده تا ربات بتواند حرکات دقیق و کنترل‌شده‌ای را انجام دهد که برای موفقیت آمیز بودن عمل‌ های جراحی حیاتی است. با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند بینایی ماشین و الگوریتم‌های یادگیری عمیق، این ربات قادر به شناسایی بافت‌ها و اجزای مختلف قلب بوده و تصمیم‌گیری دقیق‌تری را نسبت به حالت‌های انسانی ارائه می‌دهد.استفاده از ربات سینا همچنین مزایای دیگری همچون کاهش احتمال عفونت‌ها و کوتاه‌تر شدن زمان بستری بیمار در بیمارستان دارد. با بهره‌گیری از این تکنولوژی نوین، پزشکان می‌توانند تمرکز بیشتری بر روی بیماران خود داشته باشند و نتایج درمانی موثرتری را رقم بزنند. بنابراین، ظهور چنین فناوری‌هایی گام بزرگی در راستای تحول نظام سلامت محسوب می‌شود.

دانستنی هایی درباره ی ربات جراح سینا

ربات جراح «سینا» به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین نوآوری‌های حوزه جراحی در کشور، اخیراً در کنگره «اندواورولوژی» که در بیمارستان لبافی نژاد تهران برگزار شد، توجه ویژه‌ای را از سوی جامعه پزشکی و جراحان کشورمان به خود جلب کرد. این ربات توانمندی بی‌نظیری دارد که با استفاده از فناوری‌های ارتباطی مدرن و شبکه اینترنت، امکان انجام عمل‌های جراحی را کیلومترها دورتر از اتاق عمل فراهم می‌آورد. این قابلیت منحصر به فرد به پزشکان اجازه می‌دهد تا حتی در دورترین نقاط کشور یا بر روی یک ناو اقیانوس پیما، عملیات پیچیده پزشکی را با دقت بالا انجام دهند.

تصاویری از ربات جراح

دکتر «علیرضا میرباقری؛ مدیر عامل شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سینا» و مجری طرح این ربات به تشریح نحوه ساخت و استفاده آن، دستاوردها و چشم اندازهای آینده این ربات و ... پرداخته که مشروح آن در ادامه تقدیم مخاطبان ارجمند شده است:

در ابتدا خودتان را معرفی کنید؟

بنده علیرضا میرباقری، مدیر عامل شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سینا و عضو هیئت علمی گروه فیزیک و مهندسی پزشکی دانشکده پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین معاون پژوهشی مرکز تحقیقات فناوریهای بیومدیکال و رباتیک هستم و در مهندسی مکانیک دارای تخصص و در رباتیک پزشکی مدرک فوق تخصص دارم.

ربات جراح سینا

چطور شد که به فکر ساخت ربات جراح افتادید؟

این موضوع به 12 سال پیش برمی گردد؛ استاد بنده در دانشگاه صنعتی شریف به سفارش وزارت صنایع و معادن وقت، مطالعه ای را در حوزه فناوریهای نوین پزشکی انجام داده بود و مشخص شده بود که جراحی رباتیک یکی از فناوریهای استراتژیک و ضروری برای کشور ماست و برای عقب نماندن از دنیا باید به آن بپردازیم. در همان زمان تصمیم بر آغاز این راه گرفتیم؛ در واقع ما به این نتیجه رسیدیم که این فناوری در سالهای آتی از جمله فناوریهای ضروری در خدمات بالینی شده و در آینده نه چندان دور، اطاق عملی را نخواهیم داشت که از فناوری جراحی رباتیک بی بهره باشد؛ فناوریهای جراحی رباتیک مزایای اثبات شده ای دارند و استفاده از آنها در دنیا به شدت رو به گسترش است.

در ابتدای کار آیا پیش بینی می کردید که بتوانید به این فناوری دست پیدا کنید؟

12 سال پیش این آرزوی ما بود که بتوانیم با جلب نظر مسئولان این کار را انجام دهیم، بنابراین برای آن برنامه بسیار دقیقی تهیه و نقشه راه برای رسیدن به این فناوری را ترسیم کردیم؛ با آن برنامه ریزی و ترسیم راه، با ورود به این فناوری مطمئن بودیم که به نتایج لازم خواهیم رسید. برنامه ما این بود که ابتدا از یک موضوع ساده تر شروع کنیم، بنابراین در گام نخست، ربات دستیار جراح در جراحی لاپاروسکوپی به نام روبولنز را طراحی کرده ساختیم؛ آن ربات به عنوان دستیار جراح، تا امروز بیشتر از یک هزار عمل جراحی روی انسان انجام داده و در کتاب جراحی رباتیک به عنوان یکی از معدود رباتهایی که در دنیا توانسته است روی انسان کار کند، معرفی شده است. بعد از پروژه موفق ربات دستیار جراح و با تجربه ارزشمند کسب شده، وارد فضای رباتهای جراح شده و طی 5 سال بیش از 20 پایان نامه کارشناسی ارشد به طور مشترک بین دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه علوم پزشکی تهران را به سرانجام رساندیم؛ تجمیع همه این پایان نامه ها و سه سال کار متمرکز و مستمر بعد از آنها، در نهایت منجر به ساخت «ربات جراح سینا» شد.

نهادها و ارگانهای مربوطه چه میزان از این پروژه حمایت کردند؟

ما برای دریافت حمایت، طی سالهای گذشته در هر مقطعی از هر نهادی که امکان حمایت داشته درخواست کردیم و شکر خدا هرچند به صورت منقطع اما با پیگیری و جدیت مستمر توانستیم حمایتهای خوبی کسب کنیم؛ در ابتدای راه، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، سپس وزارت صنایع و معادن و در نهایت مرکز همکاریهای علمی و فناوری ریاست جمهوری از این پروژه حمایت کردند؛ بیشترین حمایت از حدود چهار سال پیش مربوط به مرکز همکاریهای علمی و فناوری ریاست جمهوری با مبلغی حدود 10 میلیارد ریال بود. این ربات در حال حاضر برای عملهای جراحی لاپاراسکوپی مناسب سازی شده است؛ آیا امکان مناسب سازی ربات سینا برای سایر عملهای جراحی نظیر عمل قلب باز نیز وجود دارد؟ به طور کلی رباتهای جراح به میدان آمده اند تا اعمال جراحی باز را به اعمال جراحی بسته و با حداقل آسیب تبدیل کنند؛ ربات جراح سینا نیز از همین قاعده پیروی می کند بنابر این ربات جراح سینا البته در عمل جراحی قلب نیز قابل استفاده است اما لازم نیست قفسه سینه باز شود چرا که ابزارهای پنج میلی متری ربات سینا قادرند از بین استخوانهای قفسه سینه عبور کرده و عمل جراحی قلب را انجام دهند.

ربات جراحی قلب (سینا)

آنچه در آینده به دنبال آن هستیم، عمل جراحی قلب تپنده است؛ در آینده ربات سینا به عملگرهایی مجهز خواهد شد که متناسب با تپش قلب، ابزار و دوربین تصویر برداری را حرکت داده و جراح در حال جراحی یک قلب تپنده، احساس نخواهد کرد که قلب در حال تپش است و ابزارخور را نسبت به قلب تپنده ثابت خواهد دید. با این فناوری امکان انجام اعمال جراحی قلب بدون نیاز به توقف آن میسر خواهد شد و این موضوع هزینه اعمال جراحی قلب با استفاده از دستگاه های قلبی ریوی را که جایگزین قلب متوقف شده می شوند کاهش خواهد داد.

چه قابلیتهایی دیگری را برای افزودن به ربات سینا در آینده در نظر دارید؟

همان طور که توضیح دادم اضافه کردن امکان جراحی قلب تپنده و اضافه شدن ابزارهای خاص با قابلیت انعطاف در داخل بدن بیمار از جمله قابلیتهایی است که امیدواریم در آینده نزدیک به ربات سینا اضافه شود. در طراحی و ساخت ربات سینا از همکاری چه افرادی استفاده کردید؟ این طرح با همکاری مشترک اعضای هیئت علمی و دانشجویان گروه بیومکانیک دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه علوم پزشکی تهران در محل مرکز تحقیقات فناوریهای بیومدیکال و رباتیک، مستقر در پژوهشکده فناوریهای نوین پزشکی در مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) انجام شده است. در اینجا لازم می دانم از زحمات آقای دکتر سرکار به عنوان ریاست پژوهشکده و فردی که با پیگیری و مجاهدت خود همیشه انرژی بخش و موتور محرک این مجموعه بوده اند، تشکر کنم؛ آقای دکتر فرزام فرهمند، استاد بنده و مجری اصلی این پروژه بوده و به غیر از راهنماییهای ارزشمند و درایت ایشان در ترسیم نقشه راه ما، این کار میسر نبوده است. آقای دکتر کریمیان جراح همکار تیم مجری که از 12 سال گذشته همواره همراه ما بودند و با مشاوره تخصصی خود باعث عملیاتی شدن و استفاده واقعی از این ربات شدند؛ ایشان پس از عملیاتی شدن ربات، بیش از شش ماه به طور مستمر با آن کار کرده و اصلاحات مورد نیاز را به ما گوشزد کرده اند؛ آقای دکتر بهزادی پور، همکار عزیز و مشاور ما در امور کنترل سامانه بودند و از هیچ کوششی دریغ نورزیدند. آقایان علمدار، جمشیدی فر، قنادی، هاشمی، سخدری، مرادی، خان محمدی، خادم، شفیع زاده، نظری، نعمت الهی و سایر دانشجویان آزمایشگاه جراحی رباتیک نیز از جمله نیروهای محوری و بسیار کارآمدی بودند که جز با مساعدتها و مجاهدتهای آنها در این راه، این دستاورد میسر نمی شد و بنده هم به عنوان مدیر اجرایی در خدمت همه عزیزان بودم. چه توصیه ای برای دانشجویان و فارغ التحصیلان علاقه مند به فناوریهای نوین پزشکی که دستیابی به تکنولوژی روز دنیا را دور از دسترس می دانند، دارید؟ این موضوع بارها به دنیا ثابت شده است که برای ما هیچ چیز دور از دسترس نیست؛ اگر همت و اراده کنیم به هرآنچه بخواهیم می رسیم البته راه بسیار سختی را باید طی کرد و این سختی فقط برای ما نیست و در همه دنیا، آنهایی که به جایی رسیده اند، سختی لازم را تحمل کرده و این وعده الهی است که «انّ مع العسر، یسری». توصیه من این است که کار خود را حتماً به صورت تیمی و زیرنظر یک استاد با تجربه و با درایت آغاز کنند و ضمن اعتماد، تلاش کنند همه انرژی و وقت خود را در راه رسیدن به هدف به کار برده و با توکل به خدا به راه خود ادامه دهند؛ حضرت علی(ع) می فرمایند "قبل از شروع هر کاری آرام باش، توکل کن، تفکر کن، سپس آستینها را بالا بزن، آن گاه دستان خدا را می بینی که زودتر از تو دست به کار شده" و ما بارها این موضوع را در کار خود احساس کردیم. بازتاب خبر ساخت ربات جراحی سینا در بین محققان خارجی چطور بود؟ آیا انتظار دستیابی محققان ایرانی به این فناوری را داشتند؟ آنهایی که ما را می شناختند بله؛ اما باور کردن این موضوع برای شرکتهای خارجی بسیار دشوار است؛ آنها باور ندارند که با این همه محدودیت در زیرساخت ها، بودجه، فضا، امکانات، افراد و از همه مهمتر تحریمهای بین المللی، چنین کار بزرگی در ایران انجام شده باشد. در پایان اگر صحبتی دارید، بفرمایید. از شما و همه کسانی که در این راه به هر نحو ما را یاری کردند، صمیمانه تشکر می کنم و امیدوارم در آینده ای نزدیک بتوانیم این فناوری بومی را به طور عام در اختیار مردم قدردان کشور عزیزمان قرار دهیم.